Samodzielne wzorcowanie przyrządów pomiarowych – czy warto?

W świecie przemysłowych pomiarów precyzja to podstawa. Od jakości wyników pomiarowych zależy nie tylko zgodność produktów z wymaganiami, ale także optymalizacja procesów produkcyjnych. Wzorcowanie, czyli sprawdzenie przyrządu pomiarowego w odniesieniu do wzorca o znanej wartości, jest niezbędnym elementem utrzymania wiarygodności pomiarów.

Firmy, które regularnie korzystają z wielu narzędzi pomiarowych, często stają przed dylematem: czy zlecać wzorcowanie zewnętrznemu laboratorium, czy może wykonać je samodzielnie? Samodzielne wzorcowanie to rozwiązanie, które może przynieść znaczące oszczędności i większą elastyczność w zarządzaniu przyrządami pomiarowymi. Jednocześnie wiąże się z określonymi wymaganiami i ryzykiem.

Czy wewnętrzne wzorcowanie to dobry wybór dla Twojej firmy? Jakie warunki trzeba spełnić, aby przeprowadzić je poprawnie? W tym artykule przyjrzymy się zaletom, wymaganiom oraz potencjalnym wyzwaniom związanym z samodzielnym wzorcowaniem przyrządów pomiarowych.

Czym jest wzorcowanie?

Definicję wzorcowania znajdziesz w Międzynarodowym słowniku metrologii. Przewodnik PKN-ISO/IEC Guide 99:2010

Wzorcowania, kalibracja 

działanie, które w określonych warunkach, w pierwszym kroku ustala zależność pomiędzy odwzorowanymi przez wzorzec pomiarowy wartościami wielkości wraz z ich niepewnościami pomiaru, a odpowiadającymi im wskazaniami wraz z ich niepewnościami, a w drugim kroku wykorzystuje tę informację do uzyskania zależności pozwalającej uzyskać wynik pomiaru na podstawie wskazania.

Efektem wzorcowania może być protokół, funkcja wzorcowania, wykres wzorcowania, krzywa wzorcowania albo tablica wzorcowania.

A po ludzku? ☺ Opiszę to na przykładzie suwmiarki i wzorca czyli płytek wzorcowych: 

Wzorcowania, kalibracja 

działanie, które w określonych warunkach środowiskowych (temperatura 20°C±1°C, wilgotność 30-60%), w pierwszym kroku ustala zależność pomiędzy odwzorowanymi przez płytki wzorcowe długościami płytek wraz z ich niepewnościami pomiaru (które znajdziesz na świadectwie wzorcowania tych płytek), a odpowiadającymi im wskazaniami na suwmiarce wraz z ich niepewnościami. W drugim kroku wykorzystuje tę informację do uzyskania zależności pozwalającej uzyskać wynik pomiaru na podstawie wskazania czyli pomiaru płytek suwmiarką.

Efektem wzorcowania najczęściej jest ŚWIADECTWO WZORCOWANIA.

Wzorcowanie to kluczowy proces w metrologii, polegający na porównaniu wskazań przyrządu pomiarowego z odniesieniem o znanej wartości, czyli wzorcem. Dzięki niemu możliwe jest zapewnienie wiarygodności i spójności pomiarów w procesach produkcyjnych oraz kontrolnych. Oficjalne wzorcowania przeprowadzane przez akredytowane laboratoria kończą się wydaniem świadectwa wzorcowania, które jest uznawane podczas audytów jakościowych.

Gdzie wykonać wzorcowanie?

• Zewnętrznie: Krajowe Instytucje Metrologiczne NMI: w Polsce to Główny Urząd Miar i jego Okręgowe Urzędy, Laboratoria Akredytowane* przez Polskie Centrum Akredytacji PCA, Laboratoria wzorcujące nieakredytowane;
• Wewnętrznie: samodzielnie wewnątrz organizacji. 

*laboratoria akredytowane to takie, które spełniają wymagania normy ISO/IEC 17025 lub jej krajowego odpowiednika o danym zakresie akredytacji

Wiele przedsiębiorstw decyduje się na samodzielne wzorcowanie swoich przyrządów pomiarowych. Samodzielne wzorcowanie jest możliwe, o ile przedsiębiorstwo dysponuje kompetentnym personelem, odpowiednimi procedurami oraz wyposażeniem kontrolnym. To rozwiązanie może być skuteczne w optymalizacji kosztów i zwiększaniu kontroli nad procesami pomiarowymi.

Kiedy warto zdecydować się na samodzielne wzorcowanie?

• Duża liczba przyrządów pomiarowych: W przedsiębiorstwach, w których w kontroli jakości używa się setek czy tysięcy różnych narzędzi pomiarowych, regularna kalibracja w laboratoriach zewnętrznych może wiązać się z wysokimi kosztami jak i z długim czasem oczekiwania. 
• Kontrola między wzorcowniami: w niektórych przypadkach konieczne jest częstsze monitorowanie przyrządów pomiarowych niż przewiduje harmonogram wzorcowań. Samodzielne sprawdzanie może umożliwić szybsze wykrycie źródeł błędów.
• Zachowanie ciągłości w dostępności narzędzi: w niektórych przypadkach przedsiębiorstwo nie może pozwolić na zerwanie ciągłości w dostępności narzędzi pomiarowych, samodzielne wzorcowanie taką ciągłość pomoże zapewnić.
• Wzorcowanie narzędzi pomocniczych: przedsiębiorstwo może zdecydować się na wewnętrzne wzorcowanie narzędzi pomocniczych, tych które nie mają kluczowego wpływu na jakość wyrobów.
• Specjalistyczne przyrządy pomiarowe: występowanie w przedsiębiorstwie narzędzi specjalistycznych, personalizowanych pod konkretne zadanie. 

Jakie są wymagania do przeprowadzenia samodzielnego wzorcowania?

Aby wykonywać samodzielne wzorcowania przedsiębiorstwo powinno zapewnić:

• Kompetentny personel. Nie bez powodu personel zajmuje tu pierwsze miejsce ☺ Specjaliści odpowiedzialni za wzorcowanie powinni posiadać wiedzę, odpowiednie przeszkolenie oraz uprawnienia do wykonywania wzorcowań.  
• Wzorce: płytki wzorcowe, pierścienie wzorcowe itp.  Wzorce powinny być wzorcowane (cyklicznie) w akredytowanych laboratoriach. 
• Odpowiednie warunki środowiskowe: przedsiębiorstwo powinno wydzielić pomieszczenie, w którym należy zachować odpowiednią temperaturę (temp. odniesienia to 20°C )
  i wilgotność.
• Dokumentację procedur wzorcowania: instrukcje powinny zawierać szczegółowy opis metod pomiarowych, warunków środowiskowych i kryteriów oceny wyników.
• System dokumentowania wyników: prowadzenie zapisów wzorcowań jest kluczowe dla późniejszych audytów oraz monitorowania stabilności przyrządów.

Samodzielne wzorcowanie a wymagania norm

W systemach zarządzania jakością, istotnym aspektem jest zapewnienie odpowiedniego nadzoru nad wyposażeniem pomiarowym. Normy te wymagają, aby wzorcowania były wiarygodne i udokumentowane.

Należy pamiętać, że norma ISO 9001 nie narzuca by wzorcowanie narzędzi odbywało się w akredytowanym laboratorium wzorcującym. Lecz wymaga, by wzorcowanie było kompetentne i zapewniało spójność pomiarową. Natomiast IATF 16949 określa wymagania dotyczące wzorcowania przyrządów pomiarowych, które powinno odbywać się w laboratoriach zewnętrznych akredytowanych. Jeśli z jakiegoś powodu takie laboratorium nie jest dostępne, dopuszcza się wzorcowanie przez producenta wyposażenia, pod warunkiem spełnienia odpowiednich wymagań.

Jakie korzyści daje samodzielne wzorcowanie?

• Mniej wydatków: ograniczasz koszty usług zewnętrznych, szczególnie gdy masz dużo przyrządów pomiarowych.
• Czas na wagę złota: unikasz oczekiwania na terminy w laboratoriach zewnętrznych i szybciej reagujesz na problemy.
• Błędy pod lupą i lepsza znajomość używanych przyrządów: prowadząc własne wzorcowania, lepiej rozumiesz skąd biorą się problemy w pomiarach, możesz szybciej reagować na odchylenia i podejmować działania korygujące na bieżąco.
• Szybka reakcja, gdy przyrząd spadnie na posadzkę albo coś się z nim stanie, od razu możesz sprawdzić czy nadal mierzy poprawnie.
• Świadomość metrologiczna: pracownicy zaczynają rozumieć, że dokładność pomiarów to nie fanaberia „jakościowców”, tylko realna wartość dla przedsiębiorstwa.

Szkolenia

Jeżeli interesują Cię szkolenia i chcesz zdobyć praktyczną i użyteczną wiedzę od wieloletnich ekspertów, to mamy dla Ciebie idealne rozwiązanie.

Wybierz szkolenia w Szkole Jakości:

• dostępne są natychmiast,
• w najlepszej rynkowej cenie,
• przygotowane przez ekspertów,
• możesz konsultować się w grupie przez 365 dni od dnia zakupu
• oraz zyskujesz Certyfikaty w dwóch językach wydawane przez instytucję szkoleniową o numerze 2.18/00117/2020.

Dzięki nam nie tylko poszerzysz swoją wiedzę, ale także zyskasz pewność siebie i motywację do dalszego rozwoju.

Nie ograniczaj się do tego, co już wiesz – zacznij budować swoją przyszłość już dziś i poznaj swój pełen potencjał.

🚨 Sprawdź szczegóły na stronie ➡️ Szkoła Jakości – szkolenia

Podsumowanie

Czy warto samemu wzorcować? 

Odpowiedź nie jest prosta. Dla wielu przedsiębiorstw z dużą liczbą narzędzi pomiarowych czy nietypowymi potrzebami, własne wzorcowanie może być strzałem w dziesiątkę. Trzeba jednak mieć świadomość, że to nie tylko oszczędności, ale także zobowiązania – potrzebujesz kompetentnych ludzi, odpowiednich wzorców, właściwych warunków środowiskowych i solidnych procedur.

Przed decyzją warto zrobić uczciwe porównanie kosztów i korzyści oraz sprawdzić jakie wymagania nakładają na Ciebie normy w branży. Często najlepsze rozwiązanie to model mieszany – kluczowe przyrządy wysyłasz do akredytowanych laboratoriów, a resztę ogarniasz sam.

I pamiętaj – nie wzorcujesz dla papierka czy dla audytora. Robisz to, żeby mieć pewność, że Twoje przyrządy spełniają wymagania a kontrolowane nimi wyroby są sprawdzane w sposób rzetelny i wiarygodny. I oczywiście robisz to dlatego, że JAKOŚĆ jest NAJWAŻNIEJSZA ☺