FMEA a narzędzia jakości – czyli jak przeprowadzić FMEA krok po kroku

Przed branżą produkcyjną stawiane są coraz większe wyzwania związane z zapewnieniem jakości. Liczy się spełnienie oczekiwań klientów, to czy dostarczymy wyroby na czas i za jaką cenę. Z drugiej strony istotne z punktu widzenia przedsiębiorstwa są optymalizacja kosztów produkcji i jej efektywność.  Ponad tym wszystkim stoi bezpieczeństwo użytkownika wyrobu. I to właśnie temu zagadnieniu trzeba poświęcić najwięcej uwagi – zapraszam na wpis FMEA a narzędzia jakości.

Natalia Sahaj – autorka wpisu

FMEA – co z tym bezpieczeństwem?

Zapewnienie bezpieczeństwa wyrobów jest mocno powiązane z zarządzaniem ryzykiem. Samo zarządzanie ryzykiem nie jest niczym nowym. Na każdej płaszczyźnie życia podejmujemy decyzje obarczone niepewnością tego co otrzymamy. Podejmujemy również działania, żeby przed ryzykiem się zabezpieczyć. Kupujemy polisy od „ryzyka” wszelakiego: nieszczęśliwych wypadków, powodzi, pożarów, kradzieży. Zabezpieczamy się przed stagnacją inwestując
w kursy w Szkole Jakości ?

Jasnym jest, że podejmowanie działań bez głębszego zastanowienia się nad nimi, będzie wiązało się niekiedy z ogromnymi stratami. Dlatego warto przeprowadzać analizę błędów i związanych z nimi skutków w procesie.

Analiza związków przyczynowo-skutkowych FMEA (ang. Failure Mode and Effect (Critical) Analysis) uwzględnia czynnik ryzyka. W analizie tej dokonujemy określenia ryzyka wystąpienia danego błędu. Nie zawsze ryzyko niesie za sobą straty. Może być tak, że dane działania przyniosą wysokie korzyści. Ponadto po naszej stronie stoi określenie, kiedy ryzyko jest akceptowalne, a kiedy nie. Można powiedzieć, że zapewnienie braku ryzyka nieakceptowalnego to zapewnienie bezpieczeństwa. A analiza przyczyn i skutków błędów może nas do tego przybliżyć.

Metoda FMEA a narzędzie jakości

Pojęcia metody i narzędzia często stosowane są zamienne. Jednak metoda badawcza to pewna procedura postępowania, to droga do konkretnego celu, natomiast narzędzia to proste instrukcje, które pokazują jak tę drogę przejść. Narzędzia obrazowo pokazują dane jakimi dysponujemy, pozwalają na ukazanie zależności i anomalii w danym procesie. Metoda to pojęcie dużo szersze i bardziej złożone niż narzędzie jakości.

FMEA to narzędzie czy metoda?

To zależy od podejścia. Z pewnością FMEA jako standard AIAG&VDA przemysłu motoryzacyjnego to obszerna, wieloetapowa i bardzo czasochłonna metoda analizy błędów
w procesie oraz w konstrukcji danego wyrobu. Można jednak spojrzeć na FMEA nieco inaczej, jak na pewnego rodzaju instrument diagnostyczny w doskonaleniu procesów. Traktując FMEA jako narzędzie, możemy dostosować je do potrzeb naszej branży.

Wobec tego możemy przeprowadzić analizę w myśl FMEA, nie adaptując standardu, jeśli go nie potrzebujemy. Przeprowadzenie analizy w myśl FMEA wciąż pozwoli lepiej zrozumieć proces, uporządkować jego przebieg i zidentyfikować obszary wymagające szczególnej uwagi. Chcąc przeprowadzić FMEA dla innej branży niż motoryzacyjna nie powinniśmy koncentrować się na podręczniku FMEA, bo jedynie szybko się zniechęcimy.

Może właśnie dlatego FMEA jest wciąż mało popularna w innych branżach, bo jako standard dla branży motoryzacyjnej została opisana językiem właściwym dla tej branży – o czym w ferworze pędu, chęci wykonania planu, zapominamy.     

Podział narzędzi jakości

W wykonawstwie metod badawczych pomagają narzędzia jakości. Klasyfikacja obejmuje podział na narzędzia tradycyjne, nowe oraz dodatkowe. Tradycyjna „7 narzędzi jakości” obejmuje:

• Schemat blokowy
• Diagram Ishikawy (diagram „rybiej ości”)
• Diagram Pareto
• Karta kontrolna
• Arkusz  kontrolny
• Wykres zmiennych
• Histogram

7 narzędzi nowych to:

• Diagram systematyki
• Wykres relacji
• Diagram pokrewieństwa
• Diagram macierzowy
• Macierzowa analiza danych
• Diagram podejmowania decyzji
• Diagram strzałkowy

Natomiast narzędzia dodatkowe to m.in.:

• Burza mózgów,
• Metoda ABCD,
• Porównywanie parami
• Macierz wymagań
• Analiza pola sił
• …

FMEA a narzędzia jakości – jakimi się wspomagać?

Realizację FMEA można usprawnić poprzez zwizualizowanie etapów analizy za pomocą narzędzi jakości:

• Przy określaniu ram analizy procesu produkcyjnego pozytywny wpływ na skuteczne uporządkowanie procesu, zobrazowanie jego stanu rzeczywistego będą miały diagram procesu (czy też diagram przepływu procesu) oraz burza mózgów. Druga technika będzie szczególnie użyteczna, podczas gdy dopiero projektujemy proces lub uczymy się go,
• Przyglądając się bliżej etapom procesu, zależnościom między nimi i określając wymagania doskonałym narzędziem będzie diagram przepływu procesu,
• Narzędziami wspomagającymi zbieranie danych z procesu do dalszej analizy będą karty kontrolne i arkusze kontrolne.
• Do analizy przyczyn i skutków błędów użyteczne będą:
  • Diagram systematyki,
  • Wykres Pareto,
  • Diagram Ishikawy
  • Burza mózgów
• Przeprowadzając analizę ryzyka w procesie również najbardziej słusznymi narzędziami będą narzędzia pracy zespołowej, które w łatwy sposób mobilizują do działania i pozwalają na wspólne poszukiwanie rozwiązań. Użyteczne będą metoda ABCD oraz burza mózgów.

FMEA a narzędzie uniwersalne

Najbardziej uniwersalnym narzędziem i najbardziej przystępnym ze względu na prostotę jest burza mózgów – szczególnie w takim przedsięwzięciu jakim jest FMEA, a więc przeprowadzanym przez zespół. Niezależnie czy będziemy postępować według kroków i wytycznych określonych w standardzie FMEA czy opracujemy własną metodę/narzędzie w oparciu o myśl FMEA to burza mózgów pozwoli na szybką i skuteczną identyfikację problemów na każdym z etapów analizy.

Oczywiście wybór narzędzi należy do inżynierów przeprowadzających analizę tzw. moderatorów FMEA. Jednak myślę, że warto pamiętać o tym, że również w jakości, a może zwłaszcza w jakości mniej znaczy więcej. W skutecznej analizie nie chodzi o liczbę zastosowanych narzędzi, lecz o cel.

FMEA dla każdej branży?

Przedsiębiorstwa produkcyjne rządzą się podobnymi prawami, jeśli chodzi o zarządzanie ryzykiem. Nie jest tak, że FMEA przypisana jest wyłącznie branży motoryzacyjnej. FMEA wykorzystywana była już dziesiątki lat temu. Przyjmuje się, że FMEA powstała z inicjatywy armii amerykańskiej do oceny bezpieczeństwa środków zaopatrzenia. Wykorzystanie FMEA przyczyniło się również do powodzenia misji Apollo NASA. A przemysł motoryzacyjny przyjął FMEA dopiero za sprawą Forda.

Spójrzmy na jeszcze inną branżę – branżę wyrobów medycznych. Prawo unijne wymaga od producentów wyrobów medycznych zarządzania ryzykiem związanym z użytkowaniem wyrobów. Jakie są więc różnice w stosunku do innych branż? To bezpośredni związek z życiem i zdrowiem pacjenta.

Jednakże, jeśli mocniej się nad tym zastanowić to zapewnienie bezpieczeństwa eksploatacji danego produktu tyczy się nie tylko branży medycznej, a każdej. Wyroby wprowadzane na rynek krajowy czy zagraniczny muszą spełniać odpowiednie wymogi bezpieczeństwa. Dopiero wtedy można mówić o innych wymaganiach. Zarządzanie ryzykiem i zapewnienie bezpieczeństwo są nierozerwalne.

FMEA a narzędzia jakości – Podsumowanie

Każde przedsiębiorstwo produkcyjne powinno zapewnić bezpieczeństwo i jakość swoich wyrobów.
Aby to osiągnąć, potrzebne jest narzędzie do systematycznej diagnostyki procesu, jakim jest FMEA. Niezależnie czy przeprowadzane zgodnie ze standardem AIAG&VDA, czy jako metoda szyta na miarę potrzeb danej branży będzie skutecznym wspomaganiem dla zarządzania ryzykiem w procesie. Dlatego sięgajcie po narzędzia i metody tak, jak tego potrzebujecie. Powodzenia!