Ile kosztuje jakość – czyli jak obliczyć koszty jakości produktu

Wchodzisz do sklepu obuwniczego z zamiarem kupna butów. Spodobały Ci się dwie pary, które są do siebie podobne, różnią się w zasadzie marką i ceną. Czy wybierasz te droższe bo sądzisz, że płacisz za jakość czy te tańsze, bo uważasz, że nie ma co przepłacać za markę? Sprawa nie jest oczywista, a kryją się za nią koszty jakości.

W tym artykule dowiesz się dlaczego jakość kosztuje, jakie są składowe kosztów oraz jak je wyliczać i mądrze zaplanować. Nauczysz się również jak wylicza się jakość w stosunku do ceny produktu i jakie działania podjąć aby obniżyć koszty jakości.

Koszty jakości – definicja

W 1956 roku na łamach opiniotwórczego Harvard Business Review ukazał się artykuł Armanda V. Feigenbaum’a na temat kosztów jakości. Amerykański biznesmen i pasjonat jakości oznajmił tezę: „Wyższa jakość produktu wymaga wyższych nakładów finansowych”.

Swoją tezę podparł czterema filarami określającymi koszty jakości: koszty prewencji, koszty kontroli, koszty wewnętrzne produktu niezgodnego, koszty zewnętrzne produktu niezgodnego.

Dr Feigenbaum nie mylił się, a podejście które zaproponował pozwoliło oderwać koszty jakości od kosztów produkcji. Firmy oparte na sektorze produkcyjnym obliczają koszty jakości bazując na wytycznych przedstawionych w 1956r.

Koszty zapewnienia zgodności produktu

Do kosztów tzw. dobrej jakości, zalicza się wszystkie aktywności związane z zapewnieniem jakości produktu. Do tego typu kosztów zalicza się koszty prewencji oraz koszty kontroli produktu.

Koszty jakości prewencji

Koszty prewencji to wszystkie aktywności, które firma podejmuje aby zapobiec wystąpieniu produktu niezgodnego. Poniesienie wydatków na tym etapie prowadzi do wyprodukowania produktu zgodnego, a co za tym idzie uniknięciu braków i strat materiału. Zapewne zastanawiasz się co dokładnie kryje się w temacie kosztów prewencji.

Lista kosztów jakości prewencji:

• PFMEA, FMEA
• Walidacja i Weryfikacja designu
• Zatwierdzenie nowych dostawców
• Zarządzanie jakością dostaw
• Zatwierdzenie i kwalifikacja procesu produkcyjnego
• Poke-Yoke
• SPC
• Wdrożenie systemu zarządzania jakością
• Utrzymywanie i rozwijanie systemu zarządzania jakością
• Szkolenie nowoprzybyłych pracowników
• Szkolenia i rozwój świadomości pracowników

Czyli w większości przypadków są to koszty pracy inżyniera jakości, specjalisty jakości plus w małej mierze koszty produktów fizycznych takich jak Poke-Yoke.

Koszty kontroli jakości

Koszty kontroli jakości to wszystko co wiąże się z kontrolą produktu i procesu. Działania potwierdzające zgodność produktu i procesu z określonymi wymaganiami. Koszty kontroli zaliczane są jako inwestycje a nie straty dla firmy, ponieważ pomagają zatrzymać produkt niezgodny wewnątrz organizacji.

Lista kosztów jakości kontroli:

• Kontrola wejściowa dostaw
• Kontrola między-operacyjna
• Kontrola końcowa
• Testy niszczące (koszt materiału)
• Sprzęt pomiarowy i sprzęt do testów
• Utrzymanie i kalibracja sprzętu pomiarowego
• Audyt Produktu
• Audyt Procesu
• Audyt Dostawcy

Koszty kontroli są wyższe niż koszty produkcji. Do przeprowadzenia testów niszczących wymagane jest zniszczenie dobrego produktu. Do wykonania pomiarów niezbędny jest zakup przyrządów i ich kalibracja. Koszty rosną.

Koszty jakości produktu niezgodnego

Kolejna grupa kosztów to koszty związane z produktem niezgodnym, inaczej nazywane koszty niskiej jakości. Podobnie jak w pierwszej kategorii dzielą się one na dwie podkategorie: koszty wewnętrzne i koszty zewnętrzne.

Koszty produktu niezgodnego są złe i niechciane, nikt ich w organizacji nie lubi i lepiej gdy nie występują. Najgorszą sytuacją dla firmy jest kiedy produkt o nieodpowiedniej jakości trafi do klienta, ponieważ wówczas pojawią się tzw. koszty niewidoczne jak np. utrata reputacji.

Wewnętrzne koszty produktu niezgodnego

Są to wszystkie produkty niezgodne wykryte w trakcie procesu lub podczas kontroli końcowej. Jedyną zaletą takiej sytuacji jest fakt, że produkt nie wydostał się z organizacji, minusem jest to, że nie można go sprzedać w takim stanie. Wykrycie materiału niezgodnego wiąże się z szeregiem akcji oraz przedsięwzięć.

Lista kosztów wewnętrznego produktu niezgodnego:

• Materiał niezgodny
• Złomowanie materiału
• Naprawa produktu
• Sortowanie
• Zarządzanie wyrobem niezgodnym MRB
• Zmiany planowania produkcji
• Analiza problemów i przyczyn źródłowych np A3 lub 8D
• Reklamacje do dostawcy i analiza problemu, jeżeli dotyczy dostawcy
• Wdrażanie akcji korekcyjnych
• Przestoje i utrata ciągłości produkcji
• Zwiększenie fluktuacji pracowników

Zwiększa się udział kosztów związanych z samym produktem, utraty materiału oraz koszty reakcji na pojawienie się produktu niezgodnego. Organizacja powinna skupiać się i realizować projekty, które zmniejszą koszty produktu niezgodnego, czyli zmniejszą występowanie produktu niezgodnego.

Zewnętrzne koszty produktu niezgodnego

Sytuacja, która elektryzuje każdą organizację, czyli produkt wadliwy u klienta. Pojawienie się wyrobu niezgodnego u klienta zmusza firmę do poniesienia wszystkich kosztów z poprzedniego akapitu oraz szeregu dodatkowych kosztów.

Dodatkowo dochodzą jeszcze koszty zewnętrzne, które prezentują się następująco:

• Zarządzanie reklamacją
• Detekcja populacji wysłanej do klientów
• Ściągnięcie materiału niezgodnego i wysłanie zgodnego
• Dodatkowe koszty gwarancyjne
• Kary jeżeli istnieje taki zapis w umowie
• Naprawa u klienta, konieczność serwisu
• Utrata reputacji u klientów

Koszty jakości infografika

Przygotowałem prostą infografikę, która ułatwi zrozumienie przedstawionych powyżej rodzajów kosztów jakości.

Materiał dostępny na stronie Infografiki

Koszty jakości jak zaplanować?

Jak odpowiednio zaplanować jakość aby zminimalizować koszty? Koszty produktu niezgodnego należy minimalizować, ale do jakiego momentu? Czy nastawienie tylko i wyłącznie na prewencję i kontrolę przyniesie korzyści? Czy utworzenie SPC dla każdego z procesów, zaprojektowanie i kupno 1000 przyrządów do poke-yoke oraz armia kontrolerów i inżynierów jakości to dobry pomysł?

Nie!

Musisz znaleźć złoty środek pomiędzy kosztami prewencji i kontroli oraz kosztami wyrobu niezgodnego. Istnieją organizacje, które świadomie utrzymują produkcję z np. 5% wartością produktów niezgodnych, ponieważ koszty akcji korekcyjnych są nieopłacalne.

Poniższy wykres prezentuje punkt optymalny wypośrodkowania kosztów produktu niezgodnego z kosztami prewencji i kontroli. Tak zgadliście, robiłem ten wykres w aplikacji Paint :D.

Optymalne koszty jakości są punktem umownym. W zależności od celów firmy, punkt kosztów jakości może przesuwać się na wykresie w lewo lub w prawo. W sektorze lotniczym, kosmicznym czy dla niektórych części automotive organizacja nie pozwoli sobie na dostarczenie produktu niezgodnego, bo może zagrażać to życiu ludzkiemu. Koszty przeznaczone na prewencję i kontrolę będą dużo wyższe niż koszty wyrobu niezgodnego.

Z drugiej strony, firma produkująca tanie długopisy, na które jest popyt ponieważ są tanie, a gdy się zepsują po prostu się je wyrzuca, nie zwiększy nagle nakładów na prewencję i kontrolę tylko dlatego, aby znaleźć się w punkcie optymalnym kosztów jakości. Miało by to zapewne przełożenie na wyższą cenę produktu i obniżenie sprzedaży.

Koszty jakości – przykład i rachunek

Koszty jakości, koszty produkcji, koszty marketingu składają się na koszt końcowego produktu. Za jakość płaci klient – więc potwierdza się słynne powiedzenie „Jakość kosztuje”.

Kalkulacja wykonywana jest na podstawie danych z całego roku. Sumuje się koszty prewencji, jakości oraz koszty wyrobu niezgodnego. Następnie całość dzieli się przez ilość produktów, które zostały sprzedane w danym roku kalendarzowym. Opis może jest nieco zawiły, ale poniższa tabelka powinna ułatwić wam sprawę. Koszty wpisywane są na chybił trafił, nie są to realne wartości, celem jest przedstawienie przykładu.

103 200 EUR / 200 000 produktów = 0,52 EURO / produkt

Załóżmy, że przedstawiona firma wyprodukowała 200 000 produktów w 2017. W celu uzyskania kosztów jakości produktu, należy podzielić wartość sumy poniesionych kosztów jakości przez ilość produktów

Przyjmując cenę produktu 8 Euro – 0,52 EURO to opłata za jakość. Koszty jakości poniesione przez firmy z tego samego sektora różnią się od siebie. Oferowane przez nich produkty będą mieć różne ceny. Firma która wydaje więcej na jakość, będzie sprzedawać swoje produkty drożej.

Koszty jakości – mapa myśli

Przygotowałem również mapę myśli opisującą koszty jakości. Plik w lepszej rozdzielczości i formacie PDF znajdziecie na podstronie: Darmowe narzędzia

Koszty jakości – Infografika

Przygotowałem również infografikę, do pobrania i wydrukowania.

Więcej infografik na stronie: INFOGRAFIKI

Koszty jakości – podsumowanie

Myślę, że teraz zrozumiecie zasadę kosztów jakości i dlaczego zapewnienie jakości i zarządzanie jakością przekłada się na cenę produktu. Gdy porównasz dwie firmy z tego samego sektora, produkujące podobne produkty np. wcześniej wspomniane buty, zrozumiesz dlaczego te tańsze psują się szybciej lub posiadają defekty w porównaniu z tymi droższymi. Nie jestem jeszcze w 100% w stanie stwierdzić, że cena produktu zawsze idzie w parze z jakością, ale jestem przekonany, że jest tak w większości przypadków.

Jeżeli spodobał Ci się artykuł lub chcesz rozwinąć temat zapraszam do komentowania.

Photo by abigail low on Unsplash do Koszty Jakości